• Voornaam:   
  • Familienaam:   

Genealogie familie Huijbrechts, Huijbregts of Huybregts

afkomstig uit Arendonk België en Reusel

Artikelen

» Allemaal zien     «Vorige «1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 148» Volgende»

Het droevige einde van Jantje zonder Ziel

SARE RA Bladel invt.nr.40

Memorie van Successie van Peter Huijbregts

Joannes Cornelis Verspaandonk bijgenaamd Jantje zonder Ziel

Het droevige einde van Jantje zonder Ziel
Dubieuze praktijken
Dronkemansmethode
Een makker in het kwaad
Ingerekend en veroordeeld
Op weg naar de dood
De executie

Het droevige einde van Jantje zonder Ziel
Op welk moment hij zijn bijnaam heeft gekregen is niet helemaal duidelijk, maar op zekere dag is men Jan Verspaandonk in Reusel Janje zonder Ziel gaan noemen, Jantje zonder Moraal had ook gekund, want er was iets niet in de haak met de normen en waarden die hij hanteerde. Waar het maar mogelijk was probeerde hij zijn dorpsgenoten te pakken te nemen en te bedriegen. In zijn functie van procureur bij de dingbank van Reusel had hij daar ook alle gelegenheid toe. Eenmaal op het hellend vlak gekomen ging het steeds verder bergafwaarts, totdat hij op een gegeven ogenblik door de overheid werd ingerekend. Toen was het snel met hem gedaan, heel snel zelfs. Met de kortst mogelijke procedure werd hij door de hoogste Brabantse rechtsinstantie ter dood veroordeeld en in Den Haag opgehangen en begraven.
In het onderstaande wordt verteld hoe alles in zijn werk is gegaan.

Dubieuze praktijken
Verspaandonk is eind juni (gedoopt op 30 juni) 1668 geboren als zoon van de clandestien opererende katholieke schoolmeester van het dorp. In 1702 trad hij voor de eerste keer in het huwelijk met Mechtilda Spoormans.
Drie jaar later komt hij in conflict met de deken van het Onze Lieve Vrouwe Gilde, omdat die had geweigerd hem zijn verdiende loon als koster uit te betalen, het ging maar om tien gulden, maar dat mocht niet verhinderen dat Verspaandonk de deken voor de plaatselijke rechtbank bracht en hem voorlopig niet meer losliet (SARA RA Bladel 1, op data 19 mei en 29 juni 1705). Op 29 juni 1705 wordt hij officieel als procureur bij de dingbank ingeschreven, waarbij hij onder eede verklaart de belangen van iedereen naar eer en geweten te zullen behartigen (SARA RA Bladel 1, op data 29 juni 1705) Tien jaar later staat hij als herbergier te boek, terwijl hij ook een paar keer burgemeester van het dorp is geweest. Dat laatste lijkt een hele eer, maar dan wel een eer waar iedereen het liefst voor bedankte, zo'n lastig en gevaarlijk baantje was dat in die tijd. Ook Verspaandonk heeft er hinder van ondervonden. Een dubieuze declaratie van enkele verteringen in zijn eigen herberg liep uit op een langdurig conflict met een der schepenen in Reusel, Aelbertus Panis geheten. Verspaandonk riep daarbij de hulp in van een procureur bij de Raad van Brabant om zijn belangen te verdedigen. (SARE NA Eindhoven, 135: procuratie d.d. 28 mei 1714). Maar hij deed meer. Hij zon op wraak en zocht Panis met allerlei lasterpraatjes een nooit opgehelderde moord op Jan Dijckman in 1698 in de schoenen te schuiven. De manier waarop hij dat deed mag tekenend voor hem heten. Om zijn doel te bereiken benaderde hij de voormalige weduwe van het slachtoffer. Als die bereid was een bepaalde acte over Panis te tekenen zou ze daar beslist niet slechter van worden. En als ze niet bereid was zou hij haar wel weten te dwingen, desnoods voor het gerecht van Eindhoven of ergens anders (SARE RA Bladel invt.nr 39 d.d. 25 maart 1715). Op die manier zette hij mensen onder druk.

Dronkemansmethode
Een andere beproefde methode van Verspaandonk was om iemand eerst dronken te voeren en vervolgens bepaalde verklaringen te ontlokken of blindelings een stuk te laten tekenen. Op 28 april 1715 wist hij op die manier Adriaan van Doorn over te halen tot een proces tegen diens oom Hendrik Abrahams. Van Doorn trapte erin en gaf Verspaandonk carte blanche, wat het ook mocht gaan kosten (SARE RA Bladel invt.nr 39, d.d. 30 april 1715) Zelfs zijn aartsvijand Albertus Panis heeft hij op die manier te pakken willen nemen. Onder de mom hun onderlinge twist voor altijd de wereld uit te willen helpen zette hij hem in zijn eigen herberg eerst de nodige potten bier voor, om vervolgens met een zogenaamde verzoeningsverklaring op de proppen te komen. Als zijn vrouw hem niet tijdig had gewaarschuwd zou Panis zo in de val zijn gelopen (SARE RA Bladel invt.nr 39, d.d.30 juli 1715).

De gewetenloze procureur begon zijn ziel steeds verder te verliezen. Eind 1715 richtte hij zijn pijlen weer op Adriaan van Doorn, capiteijn van de inwoonders tot Reusel. Het moment was goed gekozen: het houden van de "soogenaemde biegulden tot Reusel". Daar werd stevig bij gedronken en Van Doorn was al spoedig lazerus. Dat was voor Verspaandonk het moment om hem een belastende verklaring ten nadele van Albertus Panis ter tekening op te dringen. "Geef mij tijd tot morgen om mijn gedachten daarover te laten gaan", aldus de laveloze Van Doorn. Verspaandonk hield hem echter in de greep en wist hen bij monde van Hendrik Kerkhofs toch tot tekenen te bewegen: "Gij cont tselve attesteeren, daer sal geen quaet naer volgen, teecken maer". Gelukkig was Van Doorn zo kien om zijn stap een paar dagen later opelijk te betreuren en ongedaan te maken (SARE RA Bladel invt.nr 39, d.d. 13 december 1715). (naar boven)

Een makker in het kwaad
Of Verspaandonk uit zich zelf op het verkeerde pad terecht gekomen is of dat hij een kwade genius had, is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk is het laatste het geval geweest en heeft die kwade genius Adriaan Wachtelaar geheten, van 1677 tot 1725 werkzaam als notaris te Bergeijk. Bij meerdere duistere praktijken zijn zij samen betrokken geweest. In 1715 bijvoorbeeld bij het opstellen van het testament van Maria Thomas van Riel. In eerste instantie had zij daarvoor notaris Wachtelaar ontboden, maar die had de zaak aan Verspaandonk overgelaten. Die zag de kans schoon om zichzelf tot executeur-testamentair te benoemen, geheel buiten medeweten van de testatrice om. Het bedrog kwam al snel uit, maar noch Verspaandonk noch Wachtelaars werd er verder op aangesproken(SARE RA Bladel invt.nr 39, d.d. 11 juni pag. 98 en 30 juli pag. 101, 1715). Tien jaar later kwamen beide in opspraak naar aanleiding van de verkoop van twee perceeltjes grond aan de Lokbossen. Of Wachtelaars er daadwerkelijk iets mee te maken had blijft gissen. Waarschijnlijk heeft Verspaandonk bepaalde stukken op naam van Wachtelaars gefabriceerd die van a tot z verzonnen waren. Alle beschuldigingen in de schepenprotocollen wijzen ook in de richting van Verspaandonk (SARE RA Bladel invt.nr. 40, d.d. 8 en 31 januari en 7 en 15 februari 1725).(naar boven)

Ingerekend en veroordeeld
Achteraf gezien mogen beide oplichters nog van geluk spreken dat het zolang geduurd heeft voordat ze tegen de lamp liepen, maar in februari 1725 was het zo ver. Op de 7e van die maand kwam er eerst een arrestatiebevel tegen Wachtelaars en twee dagen later een voor Verspaandonk. Het was afkomstig van de hoogste Brabantse rechtsinstantie uit die tijd, de Raad van Brabant, die zijn zetel had in het centrum van Den Haag (alle verdere gegevens zijn aan het archief van die raad ontleend. RA Den Bosch notulen 1725 invt.nr.67. resoluties 1722 - 1735 invt.nr. 5. en een afzonderlijk dossier invt.nr.447 dossier 182). Onder handbereik bevond zich daar ook de nog steeds bestaande Gevangenpoort, waar beide schavuiten opgesloten diende te worden. Wachtelaars heeft men echter nooit te pakken gekregen, Verspaandonk wel, op 21 februari 1725. Een gewoon proces heeft laatstgenoemde echter niet gekregen. Voor verdachten van zijn soort bestond er een buitengewone procedure, die even snel als doeltreffend was. Op 27 februari 1725 begon men met het verhoor van Verspaandonk in de Gevangenpoort. Om geen last te hebben van ratelende koetsen die voorbij konden komen waren er van te voren palen voor het gebouw neergezet om de doorgang te beletten. Nu werkte er bij de Raad een procureur, Hoijer geheten, die Verspaandonk vroeger wel eens in een civiele zaken had gediend en herhaaldelijk met hem had gecorrespondeerd. Mogelijk bevatte die correspondentie belastend materiaal. Op bevel van de Raad moesten de stukken ter beschikking worden gesteld. Op 28 februari werden bovendien nog 8 getuigen uit Reusel opgeroepen en daarnaast nog de vorster Willem Verhoeven uit Bladel. Twee weken later arriveerden zij in Den Haag, waar ze op 19 maart met Verspaandonk werden geconfronteerd. Ook meegekomen was Maria Fabrij, in de stukken ook aangeduid als Maria Jan Joosten. In 1716 was Verspaandonk namelijk hertrouwd. Sindsdien waren er 5 jongere kinderen bijgekomen, waarvan de jongste nog maar een paar weken oud was. Normaal gesproken zou Maria Fabrij in zo'n situatie nooit zo'n verre reis hebben gemaakt, maar nu haar man zich in zo'n benarde positie bevond lag dat anders.

Vanwege de Paasvakantie had de Raad tussen 22 maart en 10 april geen zitting gehouden, waarna ziekte van een der Raadsheren nog eens voor een extra vertraging zorgde. Op 16 april kon de zaak echter worden hervat en eigelijk ook weer meteen worden gesloten, omdat Verspaandonk alles meteen bekende. De dag daarop bracht de Advocaat Fiscaal een preadvies uit, wat twee dagen later werd gevolgd door een vonnis van de Raad. De inhoud daarvan is in de notulen niet rechtstreeks te vinden, maar kan er wel uit worden afgeleid. Procureur Hoijer kreeg namelijk de opdracht om na te gaan of de vrouw van de gevangene nog in Den Haag was. Zo ja, dan kon zij toestemming krijgen om haar man te zien en te spreken. Mocht ze vertrokken zijn dan diende Hoijer haar hoe eerder hoe liever naar Den Haag terug te halen. Dat kon maar één ding betekenen: Verspaandonk zou op korte termijn ter dood worden gebracht. Op 23 april werd het vonnis nader geresumeerd en gearresteerd, waarbij tevens werd besloten om het openbaar in Reusel en Bladel bekend te maken, zodat eenieder kon zien dat de malafide door middel van de strop om het leven gebracht zou worden. Restte nog één moeilijkheid: het tijdstip der executie. Normaal gesproken was dat niet zo'n punt, maar omdat de Hooge Raad van Holland en Zeeland ook net een doodvonnis had te voltrekken en dat precies op dezelfde plaats, moest er eerst een volgorde worden vastgesteld. Dat heeft het leven van Verspaandonk met een dag verlengd, tot 27 april 1725. (naar boven)

Op weg naar de dood
Voor de uitvoering van het vonnis werd Johan Herman Claaszen aangezocht, meester vanden scherpen swaerde, te Haarlem. Zijn zwaard had hij voor Verspaandonk natuurlijk niet nodig, zulks in tegenstelling tot de persoon die hij daags tevoren op hetzelfde schavot had te onthoofden. Een ladder en een touw waren voor Jantje zonder ziel voldoende. Schrijnend mag het heten dat de veroordeelde procureur zelf nog helemaal niet besefte wat hem boven het hoofd hing. Tegenover decipier van de Voorpoort uitte ij zelfs zijn verwondering dat de Raad zo treuzelde met het nemen van een beslissing over zijn strafmaat. Zoveel kwaad had hij toch immers niet op zijn geweten.

Op grond van die totaal verkeerde inschatting besloot de Raad Verspaandonk vervroegd over te laten brengen naar de Treurkamer van de gevangenis, zodat hij alvast enig begrip zou krijgen over de erns van de situatie. Op 26 april zou hem daar om 11 uur 's morgens de dood worden aangezegt. Ondertussen werd er druk gewerkt aan de voorbereiding van zijn executie. Zo mocht bijvoorbeeld niet vergeten worden de nodige kussens op het schavot te leggen, bestemd voor de predikant en ziekentrooster bij het doen van het laatste gebed. Bij de vorige doodstrafvoltrekking had het daar namelijk aan ontbroken. Ook ging er een opdracht uit naar een timmerman, J.Swaartveger geheten, om een vurenhouten doodskist voor de gevangene te maken. Verder werd de oudste predikant van Den Haag, Jacobus de Kempenaer, ontboden om het aanzeggen van de dood en de geestelijke bijstand te regelen. In twee Haagse kerken zou voor Verspaandonk gebeden worden, Op de 25ste in de Grote of Sint Jacobskerk en de dag daarop in de Hoogduitse kerk, die ook Engelse kerk werd genoemd en in fiete de oude Gasthuiskapel aan het Noordeinde was. Daarvoor heeft De Kempenaer de volgende bidbriefjes verspreid: "Wert een gebet versoght voor een misdadighe die bij sententie vanden Edele Rade van Brabant gecondemneert is om op morgen/overmorgen metter doot gestraft te werden".

Ondertussen was ook Maria Fabrij weer in Den Haag gearriveerd om haar man nog eenmal te mogen zien en spreken. Bij het aanzeggen van de dood is zij niet aanwezig geweest, maar dat zal ze ook niet hebben gewild. Plaatsgevonden heeft de aanzegging op de 26ste april, door Willem Erpecum, Advocaat - Fiscaal van de Raad van Brabant, Bonifacius van der Haer sr, griffier van de Raad en Johannes Witbol, predikant.

Wetende dat hij toch zou gaan sterven verzocht Verspaandonk vervolgens om bijstand door een katholieke geestelijke, maar dat werd hem geweigerd. Wel kreeg zijn vrouw Toestemming om zich bij hem te voegen. Later die dag heeft de veroordeelde Van Erpecum nog om clementie met zijn vrouw en kinderen gevraagd, zodat die na zijn dood nog iets zouden hebben om van te kunnen leven. In de daarop volgende nacht heeft hij zijn testament gemaakt, twee keer achter elkaar zelfs. In het verleden had hij dat wel vaker gedaan, meerdere versies fabriceren van een en hetzelfde stuk en dat niet altijd met de beste bedoelingen. Nu had bedriegerij echter geen zin meer en kwam het aan op eerlijkheid. (naar boven)

De executie.
Met het ochtendloren brak de dag van de executie aan. De galg stond inmiddels al op het schavot, maar dan welzonder ladder. Toen de beul daar op werd aangesproken schoof die de schuld op de timmerlui. Pas na veel over en weer gepraat werd de zaak geregeld.

Om 11 uur in de morgen werd Verspaandonk met groot ceremonieel van de Gevangenpoort afgehaald en naar het gebouw van de Raad van Brabant gebracht om er zijn veroordeling officieel te horen voorlezen. Daar was inmiddels onenigheid ontstaan over de vraag of dat staande dan wel zittende diende te gebeuren. Gekozen werd voor het eerste. Er moest behoorlijk met de meubels geschoven worden om iedereen binnen te kunnen laten: Verspaandonk zelf, vastgeboeid aan twee dienders; de provoost van de Raad van State, Hendrik van Bronkhorst; Kamerbewaarder Wellenbergh; zes dienaren van de Procureur Generaal van Holland met de nodige hellebaarden; dominee Manger, op dat moment de Hoogduitse en tevens jongste predikant van Den Haag en tot slot nog een ziekentrooster. Na het voorlezen van de veroordeling werd het bevel tot executie gegeven, waarna Verspaandonk onder begeleiding van tien hellebaardiers door de grote poort van het Binnenhof naar het schavot werd geleid en opgehangen. Nadat de wacht was afgetrokken werd het lijk in de loop van de middag van de galg gehaald en in een vurenhouten kist gelegd die timmerman Swaartveger daar inmiddels voor gemaakt had. Tot het donker heeft die vervolgens in het gat onder de Gevangenpoort gestaan, van waaruit in het holst van de nacht de begrafenis heeft plaatsgevonden op het Nieuwe Kerkhof van Den Haag. Hendrik van Bronkhorst had daar intussen op het stadhuis een gratis briefje voor laten halen. Druk zal het op dei begrafenis niet geweest zijn, maar één persoon zal er niet ontbroken hebben, Maria Fabrij , de vrouw van de gehangene.

Terug in Reusel zal ze wel over de afschuwelijke week in Den Haag verteld hebben, aan haar kinderen, aan de buren of wie er maar naar wilde luisteren. Op die manier moet zij geprobeerd hebben de verschrikkelijke herinneringen aan Jantje zonder Ziel van zich af te zetten.

Voor Maria Fabrij had de zaak nog een hele nasleep, alles, maar dan ook alles werd haar ontnomen getuigen de volgende documenten:
SARE RA Bladel invt.nr.40
op 24 maart 1725 folio 315v - 316
20 april 1725 folio 316v
1 mei 1725 folio 317 - 319v
20 juni 1725 folio 322v - 325
25 juni 1725 folio 325 - 325v
Op 23 0ktober 1730 begint zij een nieuw leven en hertrouwd zij met Jan Huijbreghts waarvan zij nog drie kinderen krijgt. Op 28 juli 1760 overlijdt zij te Reusel.(naar boven)


Eigenaar/Bronhttp://thijs.heemkundereusel.com/antwoorden/jverpaan.htm
Plaatsreusel
Latitude (Breedte)51.3659873
Longitude (Lengte)5.172876200000019
Verbonden metMaria Jan Joosten Fabri; Joannes Cornelis Verspaandonck

» Allemaal zien     «Vorige «1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 148» Volgende»





Contact

  • Contact
  • Uw naam
  • Alle informatie die u wilt toevoegen

Bericht Webmaster

Indien deze website te groot of te klein is in uw brouwser gebruikt u de Ctrl toets in combinatie met de + of - op uw toetsenbord